Όλοι έχουμε αναβάλει κάτι γι’ αργότερα, έχουμε σπαταλήσει χρόνο από δω κι από κει, αφήνοντας γι’ αργότερα όσα θα έπρεπε να κάνουμε άμεσα. Περιστασιακά έχει συμβεί στον καθένα, σ’ ορισμένους είναι μια χαρακτηριστική συμπεριφορά. Μόνιμη ή παροδική, η αναβλητικότητα είναι μια ταλαιπωρία ζωής. Νομίζουμε πως σχετίζεται με τη τεμπελιά, η αλήθεια είναι όμως πως κρύβει πολλά περισσότερα κι αφορά πολλά διαφορετικά κομμάτια του εαυτού μας.

Ψυχολογικοί παράγοντες: όταν οι φόβοι ξεπερνούν την τόλμη.

Ένας από τους μεγαλύτερους φόβους μας κρύβεται στο βλέμμα των άλλων πάνω μας. Πώς θα μας κρίνουν, αν θα μας καταλάβουν, θα μας αποδώσουν αξία ή υποτίμηση, θα νοιώσουμε περηφάνια; Φοβόμαστε την αποτυχία, ανησυχούμε στην κοινωνική σύγκριση, αντιπαθούμε το υποτιμητικό βλέμμα των άλλων. Όταν ανησυχούμε για όλα αυτά, πώς γίνεται να μην ανησυχούμε τόσο για το αποτέλεσμα σ’ ό,τι κάνουμε; Όσο περισσότερο χώρο καταλαμβάνουν μέσα μας αυτοί οι φόβοι τόσο λιγότερο κουράγιο μας απομένει για να τολμήσουμε να πράξουμε, τόσο βαρύτερο γίνεται το φορτίο ακόμα και σ’ απλά πράγματα. Τόσο περισσότερο ενισχύεται η τάση ν’ αναβάλλουμε…

Οι προσωπικές αδυναμίες που μας κάνουν ν’ αναβάλλουμε.

Βαθύτερα μέσα μας, υπάρχουν συχνά κάποια προσωπικά χαρακτηριστικά ώστε να μας κάνουν να μεταφέρουμε γι’ αργότερα τη δράση, όπως το υπερβολικό άγχος (που δεν καταφέρνουμε να διαχειριστούμε), η τελειοθηρία, η δυσκολία να οργανώσουμε κατάλληλα τη δράση μας μέσα σε συγκεκριμένα χρονικά όρια και οι αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με τον εαυτό μας ή το αποτέλεσμα.
Χωρίς αμφιβολία, σε κάθε μία περίπτωση κοιτάμε προς το αποτέλεσμα και η αδυναμία μας βγαίνει μπρος: μας φαίνεται δύσκολο να καταφέρουμε να οργανωθούμε ή να προλάβουμε σε συγκεκριμένους χρόνους, επιθυμούμε ενδόμυχα να φτάσουμε ένα ιδανικό αποτέλεσμα που ίσως είναι και ανέφικτο στην πραγματικότητα, έχουμε μια χαμηλή εικόνα για τον εαυτό μας και τις δυνατότητες ή τις ικανότητές μας, μας κατακλύζει το άγχος σε βαθμό ακινητοποίησης. Η αναβλητικότητα σε κάθε μία απ’ αυτές τις περιπτώσεις έχει τη μορφή σωτηρίας: μεταφέρει γι’ αργότερα το συναισθηματικό μαρτύριο που αφορά στο να έρθουμε αντιμέτωποι με μία ή περισσότερες δυσκολίες μέσα μας.

Τα όρια, ο χρόνος και το παιχνίδι της τελειότητας

Όσο πιο αναβλητικοί είμαστε, τόσο μεγαλύτερη επιθυμία μπορεί να κρύβουμε μέσα σας, να καταφέρουμε σ’ ό,τι κάνουμε, κάτι εξαιρετικό. Η υπερ-απαιτητικότητα (ή αντίστροφα το αίσθημα μειονεξίας κι απαισιοδοξίας), αυξάνουν το φόβο, την αίσθηση ανικανότητας και το άγχος και μεταμορφώνουν τη χαρά της δημιουργίας σ’ ένα θεόρατο βουνό που απαιτεί πολύ κουράγιο να το ανέβεις – γι’ αυτό μπορεί να μείνεις ακινητοποιημένος για καιρό στους πρόποδές του… Κάπως έτσι είναι η ψυχολογική κατάσταση της αναβλητικότητας.

Αν δεν ανησυχούσαμε τόσο για το αποτέλεσμα, σίγουρα θα μπορούσαμε να κάνουμε πολλά περισσότερα ακόμα και να ξεμπερδεύουμε άμεσα με τ’ ανιαρά. Σ’ ό,τι θέλουμε να κάνουμε, κοιτάμε κυρίως το αποτέλεσμα και σχεδόν καθόλου την εκτέλεση και την ολοκλήρωση της διαδικασίας.
Όσο απαιτητικότερος ο στόχος (από το να κάνω πολλά πράγματα σε λίγο χρόνο, ως το να πετύχω ψηλές προσδοκίες), τόσο βαρύτερο το φορτίο, τόσο δυσκολότερο φαίνεται να τα καταφέρω, τόσο περισσότερο αποδυναμώνομαι κι αναβάλλω…

Αντίθετα, αν ο στόχος μου είναι να ολοκληρώσω αυτό που θέλω να κάνω – με την εκτίμηση πως ό,τι κάνω είναι το καλύτερο δυνατό που γίνεται στα δεδομένα όρια, στις συγκεκριμένες συνθήκες και τις προσωπικές δυνατότητες εκείνης της στιγμής- τότε έχω ένα πολλαπλό κίνητρο να πράξω χωρίς αναβολή. Εστιάζομαι στη διαδικασία κι απολαμβάνω το αποτέλεσμα, όποιο κι αν είναι δηλαδή δεν αναζητώ την τελειότητα, αλλά το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Όταν ολοκληρώσω, μπορώ ν’ απολαύσω ένα χρόνο χωρίς το βάρος ότι κάτι έχω να κάνω που δεν το έκανα, γεμάτο απ’ το αίσθημα ικανοποίησης και πληρότητας ότι ολοκλήρωσα, έκανα όσα ήθελα να κάνω. Αυτό είναι ένα σημαντικό κίνητρο, νομίζω.

Πώς να δημιουργήσετε μια νέα σχέση με το χρόνο (και τον εαυτό σας).

Εντοπίστε ποιο ή ποιες είναι οι βαθύτερες αιτίες που σας οδηγούν στην αναβλητικότητα (συμβουλευτείτε τον οδηγό παραπάνω) και προσπαθήστε ν’ αντιμετωπίσετε την ή τις αιτίες στη ρίζα τους π.χ. πώς να θέσετε στον εαυτό σας πιο ισορροπημένες απαιτήσεις. (Ορισμένες αιτίες είναι βαθιά ριζωμένες μέσα μας, με την κατάλληλη βοήθεια μπορείτε να πετύχετε μεγάλες αλλαγές!).

Δημιουργήστε μια λίστα μ’ όλα όσα θέλετε να κάνετε αλλά είναι σημαντικό να βάλετε σειρά προτεραιότητας ή σημαντικότητας. Από τη λίστα αυτή κρατήστε μόνο τα πέντε πρώτα που θέλετε να κάνετε. Οι μεγάλες λίστες προκαλούν μεγαλύτερο άγχος. Όταν ολοκληρώσετε τα πέντε πρώτα, προχωρήστε στα επόμενα πέντε.

Τώρα κοιτάξτε τη λίστα σας – με τα πέντε πράγματα που θέλετε να κάνετε- και στη συνέχεια αναλύστε/ προσδιορίστε κάθε ένα από αυτά τα μικρά βήματα που χρειάζονται για να ολοκληρωθεί. Π.χ. Συγγραφή άρθρου : α) μικρή έρευνα πάνω στο θέμα, β) επιλογή όσων θέλω να αναφέρω στο άρθρο, γ) προσδιορισμός ερωτημάτων/ κεντρικών σημείων για το άρθρο, δ) σχεδιασμός σκελετού, ε) συγγραφή.

Προσδιορίστε το χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θέλετε και μπορείτε να το πραγματοποιήσετε. Προσοχή: μην υπερβάλλετε, μην είστε υπέρμετρα απαιτητικός, συνυπολογίστε τις συνθήκες και τις πιθανές δυσκολίες.

Διαχειριστείτε το άγχος σας: συχνά αυτό προκαλείται από το συνδυασμό των μεγάλων απαιτήσεων ή υψηλών προσδοκιών, των περιορισμένων χρονικών ορίων και του φόβου της αποτυχίας ή των αρνητικών πεποιθήσεων σχετικά με τον εαυτό μας και την έκβαση. Εντοπίστε τους παράγοντες, χρησιμοποιείστε ένα πιο ισορροπημένο βλέμμα για καθένα απ’ αυτούς κι εφαρμόστε τεχνικές χαλάρωσης.

Εστιαστείτε στη διαδικασία και λιγότερο στο αποτέλεσμα: αυτό θα είναι σίγουρα το καλύτερο δυνατό στις συγκεκριμένες συνθήκες. Ενισχύστε τον εαυτό σας θετικά κάθε φορά που τείνει ν’ αποθαρρυνθεί, π.χ. όταν ξυπνά ο φόβος «δεν θα τα καταφέρω…», απαντήστε ήρεμα στον εαυτό σας «κάνω ότι καλύτερο μπορώ κι έχω πιθανότητες. Σ’ αυτές κοιτάω».

Επιβραβεύστε τον εαυτό σας για ό,τι έκανε! Αντί να του πετάξετε τη γνωστή φράση: μπορούσες και καλύτερα, ή αν ήταν τόσο εύκολο γιατί καθυστερούσες, αν είχες ξεκινήσει νωρίτερα… κ.λπ. Όλες αυτές οι φράσεις είναι ό,τι χειρότερο: κάθε προσπάθεια και κάθε επιτυχία, όσο μικρή και με όποιο τρόπο, χάνει την αξία της, το ίδιο και ο κόπος και η ενέργεια που καταβάλλατε. Οδηγείστε σε μια συνθήκη που ό,τι και να κάνετε θα νοιώθετε πάντα «λιγότερος των περιστάσεων» κι αποδυναμωμένος για κάθε νέα προσπάθεια. Αντίθετα, αν προσφέρετε στον εαυτό σας θετική ενίσχυση π.χ. «το έκανα! Ξαλάφρωσα, έγινε όσο καλύτερα γίνεται και τελικά δεν είναι κακό, μάλλον καλό είναι και μου αρέσει!», «Αν έχει κάποιες ατέλειες κάτι μπορώ να μάθω απ’ αυτές. Το σίγουρο είναι πως εξέφρασα ένα κομμάτι του εαυτού μου κι αυτό είναι σίγουρα ανεκτίμητο. Μέσα απ’ αυτό προχωράω…», τότε γεμίζετε δύναμη, χαρά και περισσότερη διάθεση για κάθε τι καινούργιο.

Photo: Fair use of copyrighted image. Δίκαιη χρήση αντεγραμμένης εικόνας.